Czym jest PFPS? Definicja
Zespół bólowy stawu rzepkowo-udowego (PFPS, patellofemoral pain syndrome) obejmuje szereg dolegliwości okolicy stawu rzepkowo-udowego takich jak np.: ból podczas chodzenia czy biegania, zgięcia nogi z obciążeniem (wchodzenie oraz schodzenie po schodach) przy jednoczesnym braku uszkodzeń strukturalnych, które mogłyby powodować objawy. PFPS jest jedną z częstszych jednostek chorobowych spotykanych w ortopedii. Szacuje się, że u osób aktywnych od 20 do 40 procent problemów ze stawem kolanowym może wiązać się właśnie ze stawem rzepkowo-udowym. Dwukrotnie częściej dotyka kobiet.
PFPS – przyczyny
W przeciwieństwie do niektórych jednostek chorobowych, przyczyna PFPS jest wielowymiarowa. Jednym z czynników przyczyniających się do powstawania dolegliwości może być dysfunkcja aparatu wyprostnego kolana, składającego się głównie z mięśnia czworogłowego uda, który kontroluje ruch rzepki w stawie rzepkowo-udowym. W przypadku jego dysfunkcji siły kompresujące rzepkę ulegają zwielokrotnieniu, co może prowadzić do bocznego przyparcia rzepki lub do jej zbyt wysokiego ustawienia.
Zaburzenia osi kończyny również mogą przyczyniać się do zaburzeń toru ruchu rzepki. W przypadku nieprawidłowego ustawienia poszczególnych składowych stawów, zmieniona zostaje biomechanika całej kończyny. Koślawość stawów kolanowych jest jednym z czynników od lat wiązanych ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia urazów takich jak np.: zerwanie więzadła krzyżowego przedniego. Podwyższa również ryzyko pojawienia się bólu w przednim przedziale stawu kolanowego – PFPS.
Koślawość kolan – odchylenie od osi
Jest to wada postawy, w której wewnętrzne części kolan są do siebie nadmiernie zbliżone. Może powstawać w wyniku nieprawidłowej budowy powierzchni stawowych oraz na skutek funkcjonalnego zaburzenia osi kończyny. Do diagnostyki koślawości służy kąt Q, utworzony przez linię poprowadzoną od kolca biodrowego przedniego dolnego do środka rzepki, oraz drugą linię, poprowadzoną od środka rzepki do guzowatości kości piszczelowej. U mężczyzn wynosi on około 10 stopni, u kobiet 15. W przypadku koślawości kąt ten ulega zwiększeniu, gdyż guzowatość piszczeli znajduje się nieco bardziej bocznie.
Koślawość funkcjonalna czy też dynamiczna może wiązać się z nieprawidłowym ustawieniem kości udowej w nadmiernym przywiedzeniu oraz rotacji wewnętrznej, co z kolei przekłada się na niewłaściwą rotację w obrębie kości podudzia oraz pronacyjne ustawienie stopy. Jedną z przyczyn tego zaburzenia osi może być osłabienie w obrębie mięśni stawu biodrowego, w szczególności mięśni pośladkowych oraz rotatorów zewnętrznych biodra. W przypadku niewystarczającej siły mięśniowej dochodzi do modyfikacji wzorców ruchowych oraz, w efekcie, do przeciążenia mechanizmu wyprostnego kolana, co może potencjalnie stanowić przyczynę rozwijania się zespołu bólowego stawy rzepkowo-udowego.
PFPS – leczenie
Leczenie PFPS obejmuje zarówno terapię manualną, jak i trening, skupiony w pierwszej kolejności na odciążeniu stawu rzepkowo-udowego. Istotą rehabilitacji jest jednak przystosowanie stawu do wytrzymywania większych obciążeń poprzez pracę nad wzmocnieniem osłabionych struktur oraz poprawę biomechaniki kończyny, w tym także ewentualnych zaburzeń osi kończyny.
Badania wykazują pozytywny wpływ ćwiczeń kontroli osi kończyny na redukcję dolegliwości. Składają się one z ćwiczeń wzmacniających mięśnie w obrębie stawu biodrowego oraz kolanowego, przy jednoczesnej dbałości o zachowanie odpowiednich wzorców ruchowych, umożliwiających właściwą pracę w obrębie stawu rzepkowo-udowego, biodrowego, a także kolanowego. Właściwa progresja obciążeń treningowych pozwala przystosowywać tkanki do coraz większego wysiłku zarówno w życiu codziennym, jak i w sporcie, jednocześnie redukując ryzyko nawrotu dolegliwości lub wystąpienia innego urazu.
Sprawdź jak Klinika Fizjoterapii we Wrocławiu może pomóc Ci w pozbyciu się bólu przedniego przedziału stawu kolanowego (PFPS).